به گزارش قلم پرس، ناخدا حمزه از ابهت کشتی حمزه می‌گوید؛ کشتی که دست ساخت خودش بود و اینک این کشتی در ۹ کیلومتری از ساحل دریاچه پای در گل و نمک مانده است.
ناخدا حمزه در تلاطم یادآوری آن روز‌ها می‌گوید: کشتی گاهی در برابر موج‌های خروشان دریاچه کم می‌آورد، هر موجی که برمی خواست عرشه کشتی را خیس می‌کرد.
نسبت به سال گذشته حدود ۴۴ سانتی کاهش سطح و تراز آبی را نشان می‌دهد، همین میزان کاهش، موجب کاهش ۱.۴۱۰ میلیون متر مکعبی آب دریاچه به نسبت سال گذشته شده است، این را غنی پور کارشناس محیط زیست می‌گوید.
از سوء مدیریت‌ها انتقاد دارد
با ناخدایی دیگر که اتفاقا ناخدا حمزه را استاد خطاب می‌کند، هم صحبت می‌شوم. از سال ۷۴ تا ۷۹ ناخدا بود، قبل از اینکه پل شهید کلانتری در کار باشد، مسافران را جا به جا می‌کرد.
از سو مدیریت‌ها انتقاد دارد، از جفایی که در حق دریاچه شده است؛ بیشتر از همه از سدها دل خوشی ندارد.
او می‌گوید: قبل از سال ۵۴ یک سد در اطراف آبریز دریاچه نبود، اما حالا آمار سدها از دست خارج شده است، با احداث همین سدها بود که ورودی دریاچه به شدت افت کرد.
البته این را هم یادآور می‌شود که افزایش دما و کاهش بارندگی‌ها نیز در این وضعیت بی تاثیر نبودند.
بندر نشینان نیز حسرت آن روز‌ها را دارند، این را از مرور خاطرات شان می‌توان فهمید.
تیتر سال‌های دور؛ “دریاچه ارومیه همچنان خشکی را می‌بلعد”
یکی از آن‌ها برشی از یک روزنامه که اتفاقا مربوط به سال ۱۳۶۹ است، نشانم می‌دهد، مطلبی با این تیتر جلب توجه می‌کند، “دریاچه ارومیه همچنان خشکی را می‌بلعد”، می‌گوید: دردآور است، روزگاری نه چندان دور، پیش روی دریاچه ارومیه خسارت وارد می‌کرد، اما حال چه.
از خاطرات شان از “اسکله تال” واقع در بندر شرفخانه، خیابان ساحل، محدوده اداره بنادر و کشتیرانی می‌گویند.
یکی می‌افزاید: در سال ۷۶ بود که از روی این اسکله به عمق ۶ متری آب شیرجه می‌زد.
این اثر مربوط به اواخر دوره قاجار است، دارای ۲۴ ستون اصلی به قطر ۴۰ سانتیمتر و ارتفاع ۱۳ متر از چوب روسی بوده و مجموعاً بنایی به طول بیست، عرض دوازده و ارتفاع سیزده متر را با مساحت ۲۳۰ مترمربع تشکیل می‌دهد.
یکی دیگر از بندرنشینان به روز‌های اوج این بندر به یمن پرآبی دریاچه اشاره می‌کنند، به سال ۸۴ که دریاچه میزبانی مسابقات کشوری قایقرانی در دو رده بانوان و آقایان را برعهده داشت، همان سال بود که نام آذربایجان شرقی، به علت ظرفیت دریاچه ارومیه در کل دنیا زبانزد خاص و عام شده بود.
در یک سوی دیگر این دریاچه و در فاصله ۱۰۰ کیلومتری از تبریز تا پل کلانتری، گردشگرانی به چشم می‌خورند که خود را به این آبی کم عمق دلخوش کرده اند.
یکی را آوازه پر آبی اش از خراسان رضوی به اینجا کشانده، گردشگری دیگر که از شهر بازل سوئیس آمده می‌گوید: این چهارمین بار است که به اینجا آمده ام، فکر نمی کنم سوییس کشور کم آبی باشه اما می گویند دریاچه‌هایمان هم به خاطر کاهش بارندگی‌ها و افزایش دما و کاهش برف و یخ کوههایمان احتمالا در آینده با مشکل کم آبی مواجه شوند و این مشکل زیست محیطی در جهان است و کم و بیش در تمام دنیا اتفاق می افتد.
اما چه شد که دریاچه به این روز افتاد؟!
از اواخر دهه ۷۰ با افزایش برداشت‌ها از حوضه آبریز دریاچه، توسعه نامتوازن بخش کشاورزی در حوضه آبریز، تعدد سدها، تغییرات اقلیمی، خشک سالی‌های درازمدت و افزایش دما بود پسروی آب دریاچه آغاز شد.
با خشک شدن این دریاچه کانون ریزگرد در داخل کشور متولد شده است و این فاجعه زیست محیطی به طور مستقیم سلامت حداقل ۱۴ میلیون نفر در کشور را تهدید می‌کند.
آذرهوا رئیس اداره حفاظت و احیای تالاب‌های آذربایجان می‌گوید: کشاورزی بیشترین سهم را پسروی آب دریاچه دارد، حفر چاه‌های عمیق و غیر مجاز، مصرف آب در این حوزه را نگران کننده کرده است.
با اجرای طرح حفاظت با عنوان قرق کردن حاشیه دریاچه، ۶۹ هزار هکتار از ساحل شرقی دریاچه از سال ۹۴ تاکنون حفاظت شده و این طرح ادامه دارد.
مجید دستگاهی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی در تاریخ ۲۵ خرداد امسال خبر داد که «دریاچه ارومیه ۲ میلیارد و ۹۵۰ میلیون مترمکعب آب دارد که این میزان در مدت مشابه سال گذشته ۴ میلیارد و ۷۱۰ میلیون مترمکعب بود.»
حجت جباری معاون محیط زیست آذربایجان غربی هم اخیرا اعلام کرده است: «هم اکنون تراز دریاچه ارومیه به ۱۲۷۱.۰۵ رسیده که نسبت به زمان مشابه سال گذشته، ۵۹ سانتی متر کاهش را نشان می‌دهد.»
البته در برخی دوره‌ها با افزایش بارندگی ها، سطح آب دریاچه مقداری افزایش یافت، اما این افزایش ماندگاری نداشت و در مجموع دریاچه رو به نابودی است.
سید جعفری دبیر کمیته احیای دریاچه ارومیه آب منطقه‌ای استان نیز یادآور می‌شود: هر چند شرایط دریاچه به نسبت سال قبل خوش نیست، اما شرایط امروز دریاچه به نسبت سال ۹۴ بهتر است.
سال ۹۲ و آغاز به کار ستاد احیای دریاچه
سال ۹۲ و همزمان با شروع کار دولت یازدهم، احیای دریاچه ارومیه به عنوان نخستین مصوبه دولت تدبیر و امید قرار گرفت و بر اساس هم مصوبه بود که ستاد احیای دریاچه ارومیه تشکیل شد.
در قالب همین ستاد بود که برای ارتقای بازده آبیاری مقرر شد، سهم بخش کشاورزی از مصرف آب ۴۰ درصد کاهش پیدا کند.
رئیس سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی می‌گوید: در قالب اقدامات سخت افزاری مورد نیاز اجرای سامانه‌های نوین آبیاری، فقط در حوزه دریاچه ارومیه ۱۳ هزار و ۷۰۰ هکتار سیستم نوین آبیاری اجرایی شده و در حال اجرا است.
فتحی ادامه می‌دهد: این طرح تقاضا محور است و درصورت تقاضای کشاورزان منطقه، آمادگی داریم ۸۵ درصد منابع مالی را بلاعوض در اختیار آن‌ها قرار دهیم.
البته اجرای شبکه‌های فرعی ۳ و ۴ نیز که براساس تصمیمات ستاد احیا بود اجرایی شده است.
اجرای ۳ طرح مهم آبرسانی در دستور کار ستاد احیا
اجرای ۳ طرح مهم آبرسانی هم در دستور کار این ستاد قرار گرفته بود، پروژه‌هایی که در مجموع با انتقال ۸۰۰ میلیون متر مکعب آب به دریاچه سهمی ۷۰ درصدی در احیای این دریاچه داشتند.
غفارزاده مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای استان آذربایجان شرقی می‌گوید: طرح کانی سیب که انتقال ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب به دریاچه را خواهد داشت، هم اکنون ۹۷ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
او ادامه می‌دهد: تصفیه خانه کلانشهر تبریز و انتقال آن به دریاچه نیز تقریبا تمام شده و ۱۰ کیلومتر از خط انتقال احداث شده است و در ۱۵ روز آینده ۱۰ کیلومتر از این خط انتقال، رهاسازی آب خواهد شد.
واحد دوم تصفیه خانه تبریز در چهار کیلومتری غرب تبریز در محله قراملک در ضلع جنوبی آجی چای (تلخه رود) و در پایین‌ترین نقطه شهر واقع شده تا انتقال فاضلاب به تصفیه خانه به صورت ثقلی انجام گیرد.
غفارزاده یادآور می‌شود: در قالب پروژه تصفیه خانه شهر ارومیه نیز ۵۰ میلیون متر مکعب در اجرا و رهاسازی به دریاچه است.
دریاچه ماند با کامی تشنه
اما با پایان دولت دوازدهم، ستاد احیا نیز به کار خود پایان داد و دریاچه ماند با کامی تشنه و وعده‌هایی که محقق نشدند.
این بار رئیس جمهور دولت سیزدهم بود که در سفر به استان وعده تزریق منابع مالی برای احیای نگین آذربایجان می‌دهد:
دکتر رئیسی در مورد اهمیت احیای دریاچه ارومیه در سفر به تبریز در جمع خبرنگاران می‌گوید: در سفر به آذربایجان‌غربی از دریاچه ارومیه بازدید کردم، مسئله دریاچه فقط برای منطقه نیست بلکه مساله کشور است و احیای آن جز اولویت‌های دولت است و وزارت نیرو در این مورد وظیفه دارد و اعتبارات آن پیش بینی شده است.
وی ادامه می‌دهد: تصمیماتی برای احیای دریاچه ارومیه گرفته شده و استاندار آذربایجان‌غربی مسئول پیگیری آن‌ها است.
تحقیق و تفحص از ستاد احیای کلید می‌خورد
آوازه این تشنگی به مجلس هم رسیده است و موضوع تحقیق و تفحص از ستاد احیای دریاچه ارومیه با ۱۸۲ رای موافق، ۱۵ رای مخالف و ۱۲ رای ممتنع از مجموع ۲۲۳ نماینده حاضر در صحن، کلید می‌خورد.
روح الله متفکر آزاد نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در نشست علنی مجلس پس از قرائت گزارش کمیسیون کشاورزی مبنی بر تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه می‌گوید: خشکی دریاچه ارومیه یعنی ۱۴ میلیون نفردر خطر بیماری‌های پوستی، سرطان و آسم قرار دارند.
وی تاکید دارد: ما با خشکی دریاچه‌ای مواجه هستیم که ۷ برابر مساحت تهران تبدیل به بیابان و شوره زار خواهد شد و این یعنی طوفان نمکی در شعاعی معادل ۶۰۰ کیلومتر؛ یعنی چیزی معادل ۱۴ میلیون انسان در خطر بیماری‌های پوستی، سرطان و آسم قرار دارند.
اومی افزاید: اگر اکنون برای احیای دریاچه ارومیه هزینه نکنیم مجبوریم در آینده برای درمان این بیماری‌ها هزینه کنیم، محیط زیست سرمایه‌ای فرا نسلی است و هزینه نیست.
این نماینده مجلس با اشاره به تجربه خشک شدن هامون در سیستان و بلوچستان و خشک شدن هورالعظیم در خوزستان یادآور می‌شود: قرار بوده است که تراز اکولوژیکی دریاچه ارومیه با یک برنامه قریب به ۱۰ ساله به نقطه‌ی احیای نهایی برسد، اما متاسفانه نه تنها در دوره تثبیت بلکه در دوره احیا و در دوره احیای نهایی با تغییر محسوسی در تراز اکولوژیک و هیدرولوژیک مواجه نبودیم.
متفکر آزاد ادامه می‌دهد: اگر امروز تکان نخوریم ستاد احیای دریاچه ارومیه که اکنون تبدیل به ستاد نجات شده، تبدیل به ستاد تدفین خواهد شد پس از هر طوفان نمکی باید ۵۰۰ سال منتظر اصلاح بمانیم.
به گفته وی تغییر اقلیم محلی، گرم شدن محیطی و مشکلات بارشی همگی محصول خشکی دریاچه ارومیه است و تاثیر بر اقتصاد و مهاجرت میلیون‌ها انسان فرهیخته به مرکز کشور تبعات بعدی این اتفاق خواهد بود.
پساب تصفیه شده فاضلاب تبریز به کمک دریاچه می‌آید …
نماینده دیگر مردم تبریز، اسکو و آذرشهر در مجلس شورای اسلامی نیز در بازدید میدانی از مدول دوم تصفیه خانه فاضلاب تبریز اعلام می‌کند: لوله گذاری و انتقال ۱۲۵ میلیون مترمکعب پساب تصفیه شده فاضلاب تبریز به دریاچه ارومیه تا ۲ هفته آینده انجام می‌شود.
به گفته علیرضا منادی یکی از اقدامات انجام شده برای احیای دریاچه ارومیه در ۱۰ سال گذشته اجرای مدول دوم تصفیه خانه فاضلاب تبریز هست که با تکمیل آن ۱۲۵ میلیون مترمکعب آب تصفیه شده به دریاچه ارومیه انتقال می‌یابد.
وی با بیان اینکه انتقال این پساب به دریاچه ارومیه نیازمند لوله گذاری است یادآور می‌شود: تا ۲ هفته آینده ۱۰ کیلومتر از این لوله گذاری اجرا خواهد شد.
درخواست از رئیس جمهور در تریبون نماز جمعه
امام جمعه تبریز نیز از تریبون نماز جمعه از دکتر رئیسی در خصوص دریاچه ارومیه مطالباتی مطرح می‌کند.
حجت‌الاسلام والمسلمین آل‌هاشم با تاکید بر اینکه دریاچه ارومیه قلب تپنده آذربایجان است می‌گوید: در این زمینه از رئیس جمهور محترم تقاضا داریم تا در سریع‌ترین زمان ممکن دستورات لازم و کافی برای اجرای مصوبات سفر استانی برای احیای دریاچه را صادر کند.
او ادامه می‌دهد: دولت‌های مختلف برای احیای دریاچه ارومیه اقداماتی کردند، اما این فعالیت‌ها باید برای مردم ملموس‌تر شود. نباید مسائل اقلیمی و زیست محیطی با سایر مسائل حاشیه‌ای پیوند زده شود و باید از منظر تخصصی این مسائل پیگیری شود تا نسبت به حفظ و حراست از نگین آبی آذربایجان برنامه‌های مدون و اصولی تصویب و اجرایی شود.
کمپین حمایت از دریاچه ارومیه
واکنش‌ها در فضای مجازی نیز برای حمایت از دریاچه ارومیه کم نیست، بازیکنان سابق تراکتور سازی در کمپین نجات دریاچه ارومیه مشارکت فعال دارند، مثل اشکان دژآگه، احسان حاج صفی، مرتضی اسدی و میلاد می داوودی.
حتی ستاره تیم ملی والیبال امیرحسین اسفندیاری نیز در حمایت از این کمپین عکسی منتشر می‌کند.
حمایت خبرنگاران نیز پررنگ است، شبکه تلویزیونی CNN آمریکا هم در گزارشی علت اصلی وضعیت نگین آذربایجان را بحران خشکسالی در ایران عنوان می‌کند.
هشتگی که برای دریاچه ارومیه داغ نشد!
اما بررسی داده کاوی هشتگ saveurmialake# در سامانه‌های پایشگر نشان می‌دهد که تلاش جریان قومگرا برای داغ کردن دریاچه ارومیه در توییتر و اینستاگرام نتیجه حداکثری در مقایسه با کمپین‌های مشابه ضدانقلاب که تعداد پست و بازنشر میلیونی داشته اند، نداشته و بعد از یک هفته با چندهزار پست نتوانسته داغ شود.
نکته جالب تحلیل کاربران این هشتگ، خارجی بودن بیش از نیمی از کاربران است که شامل کشور‌هایی مانند آمریکا، عربستان، ترکیه، جمهوری آذربایجان و سایر کشورها است و نشان می‌دهد، کاربران غیر ایرانی بیش از ایرانیان دلسوز دریاچه ارومیه شده اند.
حضور کاربرانی از ترکیه و آذربایجان به لحاظ حضور قوم گرایان قابل پیش بینی بود، اما مشارکت کاربران عرب در این کمپین نشانه‌ای از جنگ شناختی دشمن علیه ملت ایران است.
آتش سوزی اسکله تال و موج سواری روی مطالبات مردمی
در بحبوحه این اخبار و قاطعیت مسئولان استان در پاسخ به مطالبات به حق مردمی، آتش‌سوزی مشکوک در اسکله تال دریاچه ارومیه اطلاع رسانی می‌شود.
اسکله تال دریاچه ارومیه که نماد این دریاچه در بندر شرفخانه شبستر است دچار حریق شد.
با اینکه در این آتش سوزی آسیب جدی به اسکله وارد نشد، اما حساسیت افکار عمومی نسبت به دریاچه و تلاش گروه‌های معاند برای موج‌سواری روی مطالبه مردم برای احیای آن حکایت از مشکوک بودن آن دارد.
کاربری می‌نویسد: بزرگترین ظلم درباره دریاچه ارومیه این است که عده‌ای سعی می‌کنند یک مشکل اقلیمی را به مسئله قومی تبدیل کنند، درحالی که تغییرات اقلیمی و افزایش جمعیت در کنار سوء مدیریت در کشور سبب بحرانی است که از هامون تا گاوخونی و زاینده رود را در برگرفته است.
جان کلام این است که دریاچه تشنه است و شوره زاری از نمک واقعیت غیر قابل کتمان آن است، که دریاچه را در حال احتضار قرار داده است و حالا احیای دریاچه بستگی دارد به اجرای به موقع برنامه‌ها و تزریق درخور بودجه‌های مصوب.
تگارنده: نیکی قربانی
