پیاده راه‌های تبریز؛ فرصتی برای لمسِ تجربه‌ شهر انسان محور

قلم پرس: شهری که در آن انسانها فرصت بیشتری برای با هم بودن و معاشرت‌های روزانه داشته باشند و شهر، تنها مقری برای رفت و آمد خودروها نباشد.

پیاده راه، یکی از بهترین روش‌ها برای تحقق شهری انسان محور است. شهری که در آن کنش‌های انسانیِ فراموش شده بار دیگر شکل می‌گیرد و سرعت زندگی مدرن و ماشینی در آرامش این فضا مغلوب می‌شود.

اگر تا همین چند دهه پیش ماراتن پروژه‎های بزرگ شهری از ساخت روگذرها تا زیرگذرها در شهرها به راه افتاده بود؛ حالا در همهمه‌های شهری، همه به دنبال ایجاد فضاهایی مثل پیاده راه‌ها هستند.

تبریز از پیشگامان احداث پیاده راه در بین شهرهای ایران است. از کوچه قدیمی و مهم پاساژ که مفهوم پیاده‌راه داشت تا نوستالوژیِ پیاده‌راه تربیت. بافت مرکزی و تاریخی تبریز به سبب موقعیت خاص خود همواره یکی از محدوده‌های مهم انسان محور در سطح شهر به شمار می‌رود.

 آنقدر مهم و تاثیر گذار که «احمد پوری» در کتاب «دو قدم این ور خط» شخصیت اصلی داستان خود را مسافر زمان می‌کند تا از تبریز قدیم به مسکو برود. در همین کوچه و خیابان‌های تبریز قدم بزند. در کافه قنادی رکس قرارهای مهم بگذارد و در کتاب فروشی‌های همین خیابان با کتابفروش ها همکلام شود.

گذر زمان و افزایش جمعیت هر چند خیابان های شهر را دستخوش تحول کرده ولی رویکرد انسان محوری و مراوده های مردمی همچنان می‌خواهد پا بر جا بماند.

پیاده راه تربیت تبریز یکی از اصلی‌ترین محورهای انسان محور است. تربیت یکی از پیاده راه‌هایی بود که در ابتدا مخالفت‌هایی با اجرای این پروژه می‌شد اما اجرای صحیح آن، باعث شد علاوه بر اینکه رضایت مردم حاصل شود، زمینه ساز رشد چشم گیر میزان کسب و کار کسبه پیاده راه نیز شود. نتایج یک تحقیق دانشگاهی تحت عنوان«نقش محور های پیاده در توسعه پایدار شهرها» نشان می‌دهد پیاده راه تربیت تبریز، به عنوان یک محور تجاری – تفریحی تأثیر چشمگیری بر میزان کسب و کار مالکان داشته است و ۶۸ درصد کاسبان بر تاثیر چشم گیر این پیاده راه بر کسب و کارشان اذعان کرده اند.

پیاده راه شهریار ولیعصر یکی دیگر از این نمونه‌های موفق است. خیابانی که به سنگفرش یا شانزلیزه تبریز هم معروف است. با برندهای خاص و طرفدارانی همیشگی. زیبایی این پیاده راه در کنار سنگفرش‌های یکدست، با نورپردازی. ریسه بندی های متنوع و آبنماهای میانی در سال‌های اخیر چند برابر شده است.

روزهای پایانی سال گذشته بود که پیاده راه ارک همجوار با ارک تاریخی و کهن احداث و افتتاح شد. هر چند این پیاده راه به سبب دشوار شدن عبور و مرور وسایل نقلیه، صدای بعضی از اهالی منطقه را در آورده ولی روحی دوباره در حیات و زیست شبانه این محدوده تاریخی دمیده است.

پیاده راه‌ها در صورت طراحی مناسب و کاربردی می‌توانند فضایی مناسب برای گرد هم آمدن شهروندان باشند. به طور مثال اجرای موسیقی خیابانی در اوقات مختلف روز در پیاده راه‌های تربیت، سنگفرش ولیعصر و… فرصتی برای گرد هم آمدن شهروندان را فراهم آورده است. شهروندانی که به سبب زندگی‌های آپارتمانی کمتر فرصتی برای با هم بودن دارند.

با رونق گرفتن مغازه‌های متعدد کافه‌ و رستوران‎‌ در این پیاده راه‌ها حالا دیگر محور صندلی‌های چیده شده در خیابان و پیاده رو برای ما تبریزی ها تنها تصویری در قاب فیلم‌ها و عکس‌های آن سوی مرزها نیست. همان تصاویری که سالها با حسرت نگاه می‌کردیم و آرزو داشتیم طعم فنجانی چای و قاچی از کیک هویج و گردو را در چنین لوکیشنی تجربه کنیم.

کارشناسان می‌گویند طراحی شهری باید انسان محور باشد. در واقع ضروری ترین ویژگی یک شهر این است که امکانات و ظرفیت‌های لازم برای حرکت پیاده در آن وجود داشته باشد. موضوعی که امروز در شهرهای ما فراموش شده است.

این فضاها از نظر سیمای شهری و از نظر جنبه های فرهنگی-اجتماعی نیز حایز اهمیت است. شهری که رفت وآمد عابران در آن کم باشد، آن شهر مرده است، شهری سرد و بی روح که تنها خودروها در آن در حال حرکت اند، انسان ها در طول روز در وسیله های نقلیه و در شب در خانه ها حبس شده اند. با چنین نگرشی شهرها دیگر هویت انسانی نخواهند داشت و صرفا به شهرهای ماشینی و صنعتی تبدیل خواهند شد. وجود رفت وآمد، شلوغی پیاده روها، دادوستدها، بازدیدها و ملاقات ها و… باعث رونق شهر و سرزندگی آن می‌شود.

هر چند هنور جای برنامه‌های متنوع تر فرهنگی مثل فستیوال‌های هنری، احداث کتابفروشی ها، عرضه غذاهای متنوع خیابانی و… در این پیاده راه‌ها خالی است ولی همین قدم‌های آهسته و اندک نیز امیدی است برای رسیدن به شهری انسان محور.