به گزارش قلم پرس،از تبریز، زندگی شهری زیر‌ساخت‌های بسیاری را طلب می‌کند و باید برای همه اقشار مناسب‌سازی شود. برخی مشاغل به‌گونه‌ای است که زمان زیادی در خیابان باید سپری کرد یا کودکانی که تاب خیلی از مسائل را ندارند و باید محیط شهری برایشان تسهیل شود، از این‌رو سرویس‌های بهداشتی عمومی از نیازهای اولیه‌ای است که باید بدان توجه کرد.
روزهایی از تقویم به یک مناسبت خاص اختصاص یافته است اما برخی از مناسبت‌ها به دلیل نامی که دارند گاهی به سخره گرفته می‌شوند، ۲۸ آبان ماه در تقویم جهانی به روز «سرویس بهداشتی» تعلق دارد، روزی که جنبه‌های طنز آن بیشتر نمود پیدا کرده است، اما نباید از اهمیت وجود «سرویس بهداشتی» از نوع عمومی آن غافل شد.
توسعه سرویس‌های بهداشتی، مطالبه عمومی شهروندان
وقتی حرف از سرویس بهداشتی عمومی پیش می‌آید، بیشتر توالت‌های با دیوارهای سیاه و منقش به یادگاری با درهای خراب و شلنگ آبی که روی زمین کف دستشویی خیس افتاده و آخر سر نفری که میز کوچکی برای خودش دست و پا کرده و تا پول نگیرد حق خروج و گاها حق ورود نداریم! پولی که به نظر خیلی‌هایمان پول زور می‌آید، در ذهنمان تداعی می‌شود.
آیا پس از گذشت چندین سال از مقوله توسعه سرویس‌های بهداشتی و اهمیت رسیدگی و بهداشت این اماکن همچنان در این ذهنیتیم؟ شاید در ابتدا بحث در خصوص بهداشت و توسعه سرویس بهداشتی‌های عمومی، مسأله خنده‌دار به نظر آید ولی اهمیت ساخت و بهداشت توالت بقدری است که روزی در تقویم را به خود اختصاص داده است.
۱۹ نوامبر (۲۸ آبان) روز جهانی توالت (به انگلیسی: World Toilet Day) است و سازمان ملل متحد نیز هر ساله به همین مناسبت آماری را از افرادی که به توالت دسترسی ندارند، منتشر می‌کند.
هر چند ما ایرانی‌ها، حتی گاها در خیابان از پرسیدن اینکه نزدیک ترین سرویس بهداشتی به این محل کجاست و یا در گفتن اینکه نیاز به سرویس بهداشتی داریم زمین و زمان را به هم می‌چینیم تا جمله جایگزین بگویم که هدف را برساند ولی مستقیم به آن اشاره نکنیم مثلا گلاب به روتون، نیاز به قضای حاجت، روم به دیوار و امثال این قبیل گفته‌ها.
یا حتی در تربیت کودکانمان تاکید داریم که در جمع وقتی نیاز به توالت دارند از اشاره مستقیم بپرهیزند و با رمز که بین والدین و کودک قبلا هماهنگ شده، عنوان شود و گاها به این حد اکتفا نمی‌کنیم و اصرار بر در گوش گفتن این خواسته داریم، این معذب کردن کودک گاها تا جایی پیش می‌رود که دیگر کاری از دست کودک بر نمی‌آید و قبل از رسیدن کودک به توالت این نیاز برطرف می‌شود.
از فرهنگ ما ایرانی.ها در خصوص گفتن این امر که بگذریم و نگاهی به تاریخچه ساخت سرویس بهداشتی در کشورمان بیندازیم، متوجه می‌شویم که روند تقریبا یک نواختی را تا به اکنون در ساخت توالت پشت سر گذاشته‌ایم. گویا ما ایرانی‌ها چه در ساخت توالت‌های خانگی و یا در سرویس بهداشتی‌های عمومی سطح شهر چندان به اصولی و استاندارد بودن این بنا اهمیت نمی‌دهیم و نسبت به اهمیت آن بی‌تفاوتیم. این گفته را با فکر کردن به مدل توالت‌های خانه‌های پدربزرگ‌هایمان و یا دیگر خانه‌های قدیمی می‌توانیم درک کنیم.
خانه‌های قدیمی که اتفاقا در متراژهای بالا و شامل حیاط بزرگ و اتاق.های زیاد بود که مشکل نورگیری و جا هم نداشت همیشه سروی‌های بهداشتی مان در کورترین نقطه حیاط بود تا جایی که خیلی وقت‌ها در شب‌های سرد زمستان و ترسناک تابستان، نصف شب قید رفتن به توالت را زده‌ایم و در عوض تا صبح انواع دردهای گوارشی را تحمل کرده‌ایم.
گویا ما همچنان با همان ذهنیت این روند را تا به امروز ادامه داده‌ایم با این تفاوت که از آن متراژ و نورگیرها خبری نیست و همچنان ما قناسی خانه کوچکمان را با یک توالت کج و کوله جفت و جور می‌کنیم و به کیفیت آن اهمیتی نمی‌دهیم و حتی محل حمام خانه هایمان بیشتر از توالت اهمیت دارد.
از مقوله سرویس‌های بهداشتی خانه‌هایمان که بگذریم و در مجال بزرگ‌تر به سرویس‌های بهداشتی شهرمان نگاهی بیاندازیم چندان نیازی برای تحقیق و بررسی وضعیت سرویس‌ها نیست چون اکثرا گذرمان کمابیش به این مکان افتاده است.
اصولا ما ایرانی‌ها عادت داریم مسائلی از این قبیل را به حالت مخفیانه و یا طنز بیان کنیم ولی از شوخی که بگذریم تا چندین سال پیش وضعیت به این منوال بود که در تمام شهرهای کشورمان، عموما نه تنها سرویس بهداشتی به اندازه کافی وجود نداشت، بلکه همان اندک میزان موجود نیز چنان وضعیت خوشایندی نداشتند و این موضوع باعث می‌شد شهروندان چنانچه اکثر مواقع در عین نیازمندی به سرویس‌های بهداشتی، قید استفاده از آن را بزنند تا به مقصد برسند.
البته ناانصافی است اگر تمام این عیوب را متوجه مسؤولان شهری کنیم و نقش شهروندان را نیز نادیده بگیریم، چرا که بارها مشاهده کرده‌ایم که در برخی توالت‌های عمومی با وجود استاندارد بودن و تازگی و اصولی بنا نهادن آن، شهروندانی نظافت را رعایت نکرده و در قبال استفاده از آن مسؤولیت و تکالیف شهروندی را به‌جا نیاورده‌اند.
«سرویس بهداشتی عمومی» ضرورتی غیرقابل انکار
امروزه یکی از شاخصه‌های اصلی شهرهای مدرن و توسعه یافته، سطح رفاه شهروندانی است که در آنجا سکوت دارند. سطح رفاه شاخص‌های متعددی دارد که شامل تمام ابعاد رفاهی و سلامتی می‌شود.
توزیع متناسب و خوب امکانات رفاهی از حمل و نقل عمومی گرفته تا سرانه فضای سبز، امکانات پزشکی، سرویس‌دهی به موقع در خصوص جمع‌آوری زباله‌های شهری و بسیاری از مسائل ریز و درشتی را شامل می‌شود که جزو شاخصه‌های اصلی شهرهای توسعه یافته است.
سرویس‌های بهداشتی شهری از جمله مبحث مهمی است که در این مقوله مطرح است. اهمیت بهداشت عمومی و دقت در حفظ سلامت جامعه، از شاخص‌های رفاه و پیشرفت هر مجموعه شهری محسوب می‌شود. زمانی که در یک شهر، بهداشت عمومی به واسطه نبود خدمات رفاهی ضروری نظیر سرویس‌های بهداشتی، با مسأله و چالش روبه‌رو می‌شود، آسیب‌هایی گریبانگیر جامعه خواهد شد که درصورت تداوم، تأثیرات نامطلوبی فرهنگی، گردشگری، سرمایه‌گذاری و … بر جا می‌گذارد.
گذری به تاریخ نشان می‌دهد نخستین بار سرویس‌های بهداشتی سال ۱۸۵۰ میلادی یعنی سال ۱۲۲۹ شمسی در لندن و با توجه به افزایش جمعیت این شهر ساخته شد و در ایران هم اگر چه از سال‌های دور، ساخت سرویس‌های بهداشتی در مکان های عمومی مثل پارک ها رایج بوده اما از اوایل دهه ۸۰ ساخت و توسعه این اماکن به شکل جدی تر در دستور کار شهرداری‌ها قرار گرفت.
جاگیری نامناسب، عدم رعایت مسائل بهداشتی در تاسیس و نگهداری، نورگیری نامناسب، غیرقابل استفاده بودن برخی از سرویس‌ها خصوصا مواردی که در قسمت‌های خلوت شهر بود و نهایتا نارضایتی مردم از این وضعیت باعث شد تا مسؤولان شهری در احداث سرویس‌های بهداشتی جدید، تجدید نظر کنند تا رضایتمندی شهروندان را جلب کنند.
از طرفی با توجه به سبک زندگی کنونی شهروندان ایرانی که علاقه‌مند به پیک نیک‌های داخل شهری در چهارفصل سال هستند و بیشتر پارک‌ها را جهت اتراق خود انتخاب می‌کنند، اهمیت دسترسی آسان و البته مسأله بهداشت سرویس بهداشتی‌ها را چندین برابر کرده است.
احداث سرویس بهداشتی از پروژه‌های مهم شهری است که شهرداری‌ها به آن اولویت خاصی می‌دهند و برایش حساسیت ویژه‌ای دارند. مسؤولان شهری باید به این امر واقف باشند که به دلیل فرهنگ سنتی جامعه ما، بسیاری از شهروندان از اظهار نظر در خصوص عدم دسترسی به موقع با توجه به فراوانی کم سرویس بهداشتی در سطح شهر معذب هستند و این عدم درخواست به حالت مستقیم به معنای عدم نیاز نیست.
۱۸۳ باب سرویس بهداشتی عمومی با ۸۳۶ در تبریز
جواد صدیقی، معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری تبریز می‌گوید: مجموعه شهرداری تبریز از چند سال قبل تا به اکنون نسبت به جاگذاری و تأمین بهداشت سرویس‌های بهداشتی بی‌تفاوت نبوده و این مسأله را در دستور کار خود قرار داده است. هر چند این تعداد هنوز جوابگوی جمعیت نزدیک به دو میلیونی تبریز نیست و همچنان ساخت سرویس‌های بهداشتی به طور میانگین سالانه در برنامه کاری تمام مناطق دهگانه شهرداری تبریز قرار دارد.
وی افزود: چندین سال است که تعداد سرویس‌های بهداشتی عمومی در سطح شهر به صورت تصاعدی افزایش یافته است و در مجموع می‌توان گفت، بیش از ۱۸۳ باب تا پایان سال ۱۴۰۰در سطح شهر تبریز وجود داشت که در سال ۱۴۰۱ نیز چهار مورد (پارک غزه، پارک نور، شنب غازان و پلیس راه تبریز و صوفیان) در برنامه کاری مناطق دهگانه قرار دارد که تا پایان سال جاری به بهره.برداری می رسد.
۴۵ دستشویی عمومی غیرفعال در آذربایجان‌شرقی
صدیقی گفت: از این‌رو، تعداد سرویس‌های بهداشتی موجود در سطح منطقه یک ۲۳ باب، منطقه دو ۲۶ باب، منطقه سه ۱۹ باب، منطقه چهار ۳۱ باب، منطقه پنج ۱۴ باب، منطقه شش ۲۰ باب، منطقه هفت ۲۲ باب، منطقه هشت ۸ باب و منطقه ده ۶ باب است. که در مجموع ۱۳۸ باب فعال و ۴۵ باب سرویس بهداشتی به حالت غیرفعال و نیمه فعال هستند.
وی افزود: در مجموع ۱۸۳ باب سرویس بهداشتی مناطق دهگانه ۸۳۶ تعداد چشمه وجود دارد که از این رقم نیز ۷۱۵ چشمه فعال و ۱۲۱ چشمه غیرفعال می‌باشد.
معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری تبریز ادامه داد: علاوه بر آمار سرویس بهداشتی‌های مناطق می‌توان به این آمار سرویس‌های بهداشتی سازمان.ها از جمله ۸ باب سرویس بهداشتی سازمان پارک ها، ۱۰ باب سرویس سازمان عون بن علی، ۷ باب سازمان آرامستان.ها، ۲ باب سرویس سازمان پایانه‌ها را هم اضافه کرد.
طبق آمار هرچند تعداد سرویس ها طی سال‌های اخیر افزایش یافته ولی سوالی که در ذهن مخاطب ایجاد می‌شود، رقم نسبتا بالای سرویس‌های نیمه فعال و غیرفعال سطح شهر است که انتظار می رود مدیریت شهری در این باره نیز تدابیری بیندیشد تا در اختیار شهروندان قرار گیرد.
سخن آخر
در حالی که امروزه در کشورهای توسعه‌یافته مکان‌یابی سرویس‌های بهداشتی به تعداد کافی و در مکان‌های مناسب همزمان با طراحی نقشه جامع شهر انجام می‌شود، اما مسأله سرویس‌های عمومی در تبریز هنوز حل نشده باقی مانده است و مدیریت شهری تبریز استراتژی مشخصی برای بهره‌برداری و نظارت سرویس‌های موجود و برنامه‌ریزی برای احداث و توسعه سرویس‌های بهداشتی جدید ندارد. حال آنکه دسترسی سریع و آسان شهروندان به امکانات شهری به عنوان یک اصل ضروری در بحث حقوق شهروندی ایجاب می‌کند این موضوع از سوی شهرداری به طور جدی‌تری مورد توجه قرار گیرد.
یکی از مشکلات سرویس‌های بهداشتی نظافت و نگهداری است که بخشی از آن بر عهده شهروندان قرار دارد، اما باید توجه کرد مسائلی مانند تأسیس سرویس بهداشتی با توجه ویژه به نیازهای معلولان، گردشگران خارجی، فضای مناسب مادر و کودک از جمله مسائلی است که در تبریز مورد غفلت قرارگرفته است از طرفی بسیاری از سرویس‌های بهداشتی داخل فضاهای پارک‌ها و فضاهای سبز قرار دارد و در فضاهای غیر پارکی نظیر معابر شهری و میدان‌ها و محل‌های غیر پارکی کمبود سرویس‌های بهداشتی مشهود است که باید مورد رسیدگی قرار بگیرد.
پایان پیام/
