قلم پرس: یادداشت: حبیب حسینقلی زاده|| وﺿﻌﯿﺖ آب در اﯾﺮان وﺟﻬﺎن را می‌توان اینگونه تشریح کرد که آب ﺗﻨﻬا ماده‌ای اﺳﺖ که از آﺳﻤﺎن به زمین و از زمین به آﺳﻤﺎن و از ﺑﻠﻨﺪی کوه‌ها سرازیر شده و در پهنه دشت‌ها تا اﻋﻤﺎق زمین در حرکت است و زﻧﺪگی را می‌سازد .
شکل‌گیری ﺟﻮامع ﺑﺸﺮی و تمدن‌های ﺑﺎﺳﺘﺎنی ﭼﻮن مصر، ﺑﺎبل، اﯾﺮان، چین و… ﻫﻤﻮاره در ﻧﺰدیکی ﻣﻨﺎبع آب رشد ﮐﺮده و استمرار ﯾﺎفته اﺳﺖ.
در ﻃﻮل زﻣﺎن تدریجاً رشد و تمرکز جمعیت و توسعه ﺟﻮامع ﻧﯿﺎز به ﻣﻨﺎبع آب را اﻓﺰایش داده تا آنجا که در چند دهه اخیر رشد ﻓﺰاﯾﻨﺪه جمعیت و ﻣﺼﺮف آب در ﺳﺮاسر ﺟﻬﺎن و به‌خصوص در ﮐﺸـﻮرﻫﺎی توسعه‌نیافته و درحال‌توسعه ﻣﻮجب بحران‌های ﻣﻨﺎبع زﯾﺴﺘﯽ اﻧﺴﺎن و ﺗﺸﺪید روزاﻓﺰون آن ﺷﺪه به‌طوری‌که در ﺑﺎﻻﺗﺮین رده‌های تصمیم‌گیری در ﺳﻄﻮح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی موردبحث و ﺑﺮرسی ﻗﺮار ﮔﺮفته اﺳﺖ. ﺷﺎید هیچ نشست بین‌المللی که در آن آﯾﻨﺪه اداره ﺟﻬﺎن در ﻫﺰاره ﺳﻮم ﻣﯿﻼدی ﻣﻄﺮح ﺑﺎشد ﻧﺘﻮان ﺳﺮاغ ﮐﺮد که آب و مدیریت آن به‌صورت یکی از اصلی‌ترین عوامل و عناصر در دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﻗﺮار ﻧﺪاشته ﺑﺎﺷﺪ، زﯾﺮا ﺟﻬﺎن با این واقعیت روﺑﺮو ﺷﺪه است که ﮐﻤﺒﻮد منابع آب ﺷﯿﺮین یک مسئله جهانی اﺳﺖ.
ﮐﺮه زمین را ۷۰ درصد آب ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه است، اما تنها ۳ درصد آن را آب‌های ﺷﯿﺮین تشکیل می‌دهد که سه‌چهارم آن در یخ‌های قطبی اﻧﺒﺎشته ﺷﺪه و از دﺳﺘﺮس اﺳﺘﻔﺎده انسان خارج است .
به‌این‌ترتیب کمتر از یک درصد کل آب‌های ﮐﺮه زمین که در دریاچه‌ها، رودخانه‌ها، ﻧﻬﺮها و یا در زیر سطح زمین جریان دارد، ﺑﺮای کاربری‌های مختلف قابل‌استفاده اﺳﺖ .
شواهد بسیاری در دست است که بحران بین‌المللی آب در دنیا، بشر را اکنون با یک ﭼﺎلش مهم ﺟﻬﺎنی بنام کمبود آب مواجه کرده هست، حجم آب‌های رودخانه‌ها به‌شدت کاهش‌یافته و از وسعت دریاچه‌ها ﮐﺎسته شده است، سفره‌های آب زیرزمینی به‌شدت ﭘﺎیین آﻣﺪه است و اما در مقابل تقاضا ﺑﺮای ﻣﺼﺮف آب در همه عرصه‌های اصلی اعم از بخش‌های ﮐﺸﺎورزی، صنعت و آب ﺧﺎنگی به‌شدت افزایش‌یافته اﺳﺖ، گرم‌شدن کره زمین، اﻓﺰایش روند رشد جمعیت کره زمین و بهبود استانداردهای زﻧﺪگی در سطح جهانی است.
اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮمی و رسانه‌ها امروز هیچ ﺑﺮﻧﺎمه و سیاستی ﻫﺮ چند از جهت فنی به‌درستی تنظیم ﺷـﺪه باشد، ﺑﺪون ﺣﻤﺎیت و مشارکت ﻣـﺮدم میسر نمی‌شود، ازاین‌جهت ﺷـﻨﺎخت افکار عمومی و ارزیابی آن یکی از نیازهای اساسی تمام دولت‌ها و سازمان‌هایی است که با مردم و افکار عمومی سروکار دارند.
سرعت انتقال ارتباطات در کوتاه‌ترین زمان ممکن در دهه اخیر بسیار مهم است و ابزاری مهم برای روشن‌سازی افکار عمومی و توسعه و سازندگی است که تحرک جامعه‌ها را به دنبال دارد، اما در مقابل باید پذیرفت که نقش دوگانه رسانه در بحران‌سازی و بحران‌زدایی دست‌کم برای صاحب‌نظران این عرصه واقعیتی انکارناپذیر و آشکار است.
برای تأثیر افکار عمومی باید از طریق رسانه و ارتباطات فراگیر، یک یا چند محرکه غریزه اساسی انسان را به‌شدت تحریک و به‌سوی هدف‌های خاص و تسلط بر افکار عمومی هدایت کرد.
مطالعات رسانه‌ای نشان می‌دهد که از جمله دلایل اصلی افزایش تقاضا برای آب با آهنگی بیش از رشد جمعیت بوده هست، درحالی‌که سه‌چهارم زمین را آب فراگرفته، اما تنها سه درصد این آب قابل شرب و استفاده است و این به معنی تهدیدی اصلی در رشد جمعیت است.
نقش رسانه‌های همگانی در شکل‌گیری افکار عمومی و تکلیف آنها برای دولت‌های استبدادی که معلوم است؛ ولی برای دولت‌های مردمی هم که با رأی اکثریت مردم انتخاب می‌شوند، همواره دور از مردم بوده‌اند و عامه مردم چندان امکانی نداشته‌اند که در اتخاذ سیاست‌ها دخالت مؤثر داشته باشند و اکثر مردم به‌عنوان تماشاگر برای سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی هستند.
رسانه‌ها آیینه و انعکاس افکار مردم هستند و افکار عمومی تماشاگر این انعکاس هستند و رسانه‌های همگانی با ایفای این نقش راهبُردی که تریبون بسیار پرقدرتی در اختیار عامه مردم قرار می‌دهند که به آنان امکان می‌دهد صدای خود را به گوش دولتمردان برسانند.
تأثیر افکار عمومی رسانه‌ها، ذهنیت مردم را شکل می‌دهد و مردم عادت کرده‌اند آگاهی و نیازهای فکری خود را از طریق رسانه‌ها به دست آورند و به‌گونه‌ای رسانه‌ها نقش نظارتی و هدایتی را بر عهده دارند و نباید نقش اصلی اطلاع‌رسانی را فراموش کرد.
پس بایستی به خواسته‌های مخاطب توجه کنیم و به‌عبارت‌دیگر باید بدانیم که به چه کسی چه بگوئیم که در صورت خلأ اطلاعاتی بحران حادتر می‌شود.
واژه بحران مانند بسیاری از مفاهیم دیگر علوم اجتماعی دارای معانی واحدی نیست، از نظر جامعه‌شناسی بحران به وضعیتی آشفته و پریشانی در عناصر یک ساختار و سیستم که حل آن خارج از سیستم است، اطلاق می‌شود، این وضعیت از مسئله، مشکل، معضل و آفت فراتر رفته، به حدی که برگشت آن به حال اول دشوار است .
برای کنترل بحران مسئولان بایستی همواره با نگهداشتن کانال‌های ارتباطی، آتش را خاموش کند.
استفاده از رسانه‌ها امروزه کارآمدترین و مهم‌ترین ابراز انتقال اطلاعات و تأمین نیازها و خواسته‌های افکار عمومی محسوب می‌شود، بنابراین امروزه شناخت ماهیت، جایگاه و ظرفیت‌های رسانه‌ای و بهره‌برداری آگاهانه و صحیح از رسانه‌ها برای رسیدن به‌مواجهه مناسب با مخاطرات از ضرورت‌های اساسی است،
رسانه اولین نهادی محسوب می‌شود که داده‌ها و خبرهای آن مورد بازبینی و ارزیابی قرار می‌گیرد و نکته آن است که به دلیل اهمیت و حساسیت رسانه‌ها در شرایط بحرانی باید با برنامه‌ریزی و سازوکارهای مناسب رسانه‌ها را به سمت حل بحران و نه تشدید بحران سوق داد.
بدون شک رسانه‌های جمعی نقش حیاتی در زندگی افراد جامعه دارند به‌طوری‌که نمی‌توان زندگی را بی‌حضور آنها قابل‌تصور دانست و در تمام فعالیت اجتماعی و فردی افراد دخالت و نقش پررنگی دارند.
در این زمان نقش رسانه‌ها و اثرگذاری آنها بر روی مخاطبان در بحران آب، حضور فعال در شبکه‌های اجتماعی، حضور در برنامه‌های مختلف تلویزیونی و رادیویی، برگزاری میزگردها در فضای مجازی برای مقابله با بحران آبی ضرورتی انکارناپذیر است.
رسانه‌ها باید مخاطبان را به مشارکت فعال سوق دهند، طبیعی است که ارتباط تنگاتنگ و مشارکت‌جویانه مسئولان امور آب با رسانه‌ها می‌تواند نقش مهمی در گذر از این بحران جهانی داشته باشد.
رسانه‌ها در این مرحله سه وظیفه عمده دارند: پیشگیری؛ آمادگی و پیش‌بینی. فرهنگ‌سازی، آموزش، نظارت و مطالبه‌گری از مهم‌ترین وظایف رسانه‌ها در مرحله پیشگیری است. رسانه‌ها می‌توانند شهروندان، کشاورزان، دانش‌آموزان را به مصرف بهینه و درست تشویق و هدایت کنند. رسانه‌ها همچنین می‌توانند دستگاه‌های مرتبط با حوزه آب و کشاورزی را به اصلاح الگوی کشت و استفاده از روش‌های مکانیزه کشت تشویق کنند.
آنها می‌افزایند: ایجاد آمادگی دومین وظیفه مهم رسانه‌های جمعی است. رسانه‌ها می‌توانند در جامعه ضمن اطلاع‌رسانی دقیق درباره وضعیت موجود آب، با ایجاد آمادگی در شهروندان به تعمیق همبستگی اجتماعی یاری رسانند. بدین ترتیب رسانه‌ها می‌توانند با فعالیت درباره مدیریت منابع آب و مشارکت خیرین در توجه به زیرساخت‌های آب، به جلوگیری از ورود به مرحله بحران کمک کنند.
در مرحله پیش‌بینی که کارکرد سوم رسانه در مرحله مخاطره آبی است، آگاه‌سازی جامعه اهمیت زیادی دارد. رسانه‌ها می‌توانند در این مرحله به اهمیت منابع آب در اقتصاد مقاومتی بپردازند و با آگاه‌سازی در خصوص آب مجازی و آگاه‌سازی درباره هزینه‌های گران استحصال، این موضوعات را برای مخاطبان برجسته کنند.
انتهای پیام/
