زیر پوست شهر تبریز – قسمت اول؛ پشت پرده شهر اولین ها
زیر پوست شهر تبریز – قسمت اول؛ پشت پرده شهر اولین ها
اینجا تبریز است، شهر بدون گدا! شهری که به دیار اولین ها معروف است! شهری که مسئولین استانی در همایش ها و سخنرانی های خود با غرور از شهر تبریز به عنوان شهر بدون گدا و کارتن خواب یاد می کنند!

کنارما زندگی می کنند، همین نزدیکی ها، زیرپل ها، ایستگاه های اتوبوس، پل های عابر پیاده، زیرگذرها، پارک ها، حاشیه اتوبان ها، جلوی سینماها و….

زمان بر آنان متوقف شده است و با چشمانی پر از گرد و غبار و جسمی بیمار به دنبال سرپناهی برای صبح کردن شب های بی ستاره خود هستند.

تنها دار و ندارشان یک پتوی مندرس و چند تیکه مقوای کارتنی است که شب خود را با آن در گرما و سرما به صبح می رسانند.

کارتن خواب هایی که نه بزهکارند و نه بیسواد، آنها نیز روزی برای خودشان کسی بوده اند، فقط از بد زمانه گرفتار بلایی خانمان سوز گشته اند، در بین آنها دکتر و مهندس هم دیده می شود.

آنهایی که به اشتباه کارتن خواب می‌خوانیم بی‌خانمان‌هایی هستند که خانه و سرپناهی برای ماندن ندارند. مجرم نیستند اما زمینه‌های جرم در میان آنها بسیار وجود دارد.

آنها فقط بی‌خانمان هستند و مشکلات اقتصادی، مشاغل فصلی، نبود کار در شهرستان، بی‌پولی، اعتیاد و… باعث شده تا از بد روزگار کارتن خواب نام بگیرند.

کارتن خواب ها، فراموش شدگان زندگی اجتماعی امروزند که هیچکس آنها را به خاطر نمی‌آورد اما گاهی هم در لابه لای صحبت ها یک صحبتی از آنها می شود…

اینجا تبریز است، شهر بدون گدا! شهری که به دیار اولین ها معروف است! شهری که مسئولین استانی در همایش ها و سخنرانی های خود با غرور از شهر تبریز به عنوان شهر بدون گدا و کارتن خواب یاد می کنند!

این شهر به جز شهر اولین‌ها عناوین دیگری همچون شهر بدون گدا، امن‌ترین شهر ایران، سالم‌ترین شهر ایران، مهد سرمایه‌گذاری ایران، دومین شهر صنعتی ایران، دومین شهر دانشگاهی ایران، دومین شهر در جذب گردشگر سلامت در ایران و چندین عنوان دیگر را با خود یدک می کشد!

حال باید دید این عناوین تاچه اندازه با واقعیت های عینی در سطح شهر مطابقت دارد، در نگاه اول به سطح شهر شاید نتوان گدا و کارتن خوابی را ملاحظه کرد ولی با اندکی تامل در برخی نقاط شهر و بخصوص حاشیه های شهر به راحتی می توان عناوین چون شهر بدون گدا و دیگر عناوین را رد کرد.

کافی‌ است از بالای اتوبان موج آبی پاسداران! و کوه های عینالی، نگاهی گذرا به شهر بیاندازیم تا عمق فاجعه و خطر را خیلی نزدیکتر احساس کنیم. خانه هایی که بدون مجوز و به ساده ترین روش ساخت و ساز چسبیده به هم نمایی دیدنی به حاشیه های شهر داده اند، و با یک زلزله ی ضعیف از هم پاشیده خواهند شد.

چندی پیش از صفحه ی بچه پولدارهای تبریز در شبکه های اجتماعی رونمایی شد و ماشین ها و ویلاهای چند صد میلیونی در آنها به تصویر کشیده شد، حال اگر به راحتی از کنار صفحه بچه پولدارهای تبریز در شبکه های اجتماعی بگذریم از رژه اتومبیل های خارجی در روز ۱۲ بهمن همزمان با سالگرد ورود امام (ره) که باعث حیرت همگان در روز روشن شد و به بمب خبری رسانه های محلی و ملی تبدیل شد نمی توان به راحتی گذشت،استفاده از ماشین های تولید آمریکا از قبیل فورد موستانگ، شورولت کامارو و …که از تولیدات شرکت های آمریکایی بودند جای بسی تامل دارد چرا که در خود تبریز و خود منطقه آزاد ارس نزدیک به ۲۵ شرکت مجوز واردات خودروهای اروپایی، ژاپنی و چینی را دارند و حتی در خود هیات اتومبیل رانی تبریز علاوه بر اتومبیل های آمریکایی سایر اتومبیل های کشورهای خارجی وجود دارد و عدم استفاده از آنها در رژه ۱۲ بهمن و صرف استفاده از اتومبیل های آمریکایی اقدام هدف داری بود که در جهت تخریب یکی از سازمان ها از سوی بانیان این رژه صورت گرفت که در این مجال فرصتی برای پرداختن به آن نیست!

شاید به اعتقاد برخی ها کسانیکه پولدارند حق دارند از بهترین امکانات استفاده نمایند! ولی این در صورتی است که ثروتشان ازطریق چپاول بیت المال نبوده و حلال باشد!

در این سوی شهر در حاشیه ها و گوشه های خیابان مردمانی نیز بودند که در بین زباله ها و آشغال های تولیدی همین بچه پولدارها شب هایشان را صبح می کردند، زیر آسمان این شهر مردمانی هستند که کودکان دو یا سه ساله ی خود را برای گذران زندگی خود روزانه ۵۰ هزار تومان کرایه می دهند، همزمان با رژه هدفدار اتومبیل های آمریکایی در روز روشن کسانی نیز بودند که در سرمای این زمستان شب های خود را در کوچه و خیابان ها و زیر پل ها صبح می کردند!

آمارها نشان از افزایش پدیده کارتن خوابی در کلانشهر تبریز دارد که یکی از اصلی ترین عوامل تشدید این پدیده، فقر، فاصله طبقاتی و طرد خانوادگی و اجتماعی است. اعتیاد یکی از ویژگی‌های مشخص و بارز بسیاری ازکارتن خواب‌هاست، به طوریکه اعتیاد آنقدر با کارتن خوابی عجین است که براساس عقاید قالبی موجود، کارتن خواب‌ها، معتادانی هستند که از خانواده و دوستان و در نهایت از جامعه خود طرد شده و به ناچار در خیابان‌ها پرسه می‌زنند و برای تأمین هزینه مصرف خود به گدایی مشغول می‌شوند. کارتن خوابی و اعتیاد درموارد زیادی یکدیگر را تشدید می‌کنند و فرد را تا سرحد مرگ پیش می ‌راند.

به طور کلی تمامی افرادی که کارتن خواب یا بی خانمان به حساب می‌آیند در مقطعی از زندگی خود گسست از شبکه روابط خانوادگی را تجربه کرده‌اند. یکی از این عوامل گسست، مشکلات جسمانی و روانی این افراد است که در نهایت سبب می‌شود آن‌ها به سبب عدم توانایی کاروکسب درآمد، ازسوی سایر اعضاء طرد یا به خواسته خود مجبور به ترک خانه شوند.

در این مورد نیز محرومیت‌های اجتماعی و فقر مالی عامل بسیار تعیین کننده‌ای در ورود فرد به مسیر بی‌‌خانمانی است. گرچه برخی از کارتن خواب‌های کلانشهر تبریز، متولد همین شهر هستند، اما تعداد قابل توجهی از بی‌‌خانمان‌ها، مهاجرانی هستند، که به دلایل مختلف به تبریز آمده اند.

در نظام مقدس اسلام کمک به نیازمندان و بینوایان تاکید زیادی شده، بطوری ‌که در قرآن کریم و روایات ازمومنان دارا خواسته می‌شود به مومنان عفیف و بینوایان توجه کنند تا آنان به خاطر افزایش بینوایی و خطر تکدی‌گری نیافتند و به این وسیله به تکدی و گدایی پروری دامن زده نشود.

قرآن کریم درسوره بقره آیه ۲۷۳ برای رهایی از مساله تکدی‌ گری و گدایی پیشنهاد می‌دهد که نیازهای نیازمندان و بینوایان از سوی جامعه اسلامی تامین گردد و راهی برای پیشگیری این معضل ایجاد و فراهم گردد.

در روایتی از امام صادق (ع) داریم که هرکس زبان به سؤال و گدایی گشاید درحالی که دارای مال و توانمندی باشد روز قیامت در حالی خدا را ملاقات می‌نماید که صورت او مجروح و خون آلوداست. همچنین پیامبر (ص) در وصیت‌هایی به علی (ع) فرمود: “ای علی اگرمن ناچارشوم که دست خود را تا آرنج در دهان اژدها فرو برم، این عمل را دوست تر دارم از اینکه ازکسی که دارا نبوده و دارا شده چیزی را درخواست نمایم.”

شایسته می باشد که مسئولین محترم، از انتشار اینگونه گزارش ها استقبال نموده و درمسیر رفع این معضل با اتخاذ برنامه های منسجم و هدفمند و هماهنگی بین سازمانی و سیستماتیک بین دستگاه های ذی ربط، کوشا باشند و به جای نگرانی ازانتشار این گونه گزارش ها (معضلات اجتماعی) که به عنوان آتش زیر خاکستری برای جامعه می باشد،اقدامات جدی و موثری در این زمینه انجام دهند.

عده زیادی از آنها قادر به تغییر وضع موجود و رسیدن به سطح مطلوب زندگی هستند اما سال‌هاست که دستگاه‌ها و سازمان‌های مسئول، توپ سامانده ی وضعیت کارتن خواب‌ها را به زمین یکدیگر شوت می‌کنند و هیچ اقدام اساسی در این زمینه انجام نشده است.

فقر و نداشتن درآمد از دیگر علتهای شیوع پدیده کارتون خوابی است، اگر مسئولان فکر و تدبیری اساسی برای ایجاد اشتغال و کنترل بیکاری انجام دهند، به طور قطع تعداد بی خانمان ها نیز کاهش می یابد. متاسفانه برنامه مشخصی برای مبارزه با این پدیده وجود ندارد و روش های فیزیکی و بگیر و ببندها تاثیری در کاهش آن ندارد.

افزایش گرمخانه ها و ساماندهی کارتن خواب ها، حمایت بیشتر از کمپ ها و سازمان های مردم نهاد، و همچنین راه اندازی انجمن های ترک و پیشگیری اولیه از اعتیاد در شهرستان ها می تواند در بلند مدت تاثیرات شگرفی در کاهش گرایش به اعتیاد داشته باشد به شرطی که کمپ ها تبدیل به خوابگاهی برای متکدیان و معتادان نشود، بلکه با شیوه های نوین جامعه شناسی و روانشناسی ضمن آموزش فن و حرفه دورنمای شغلی آنها نیز ترسیم شود.

در نهایت اینکه بای این شهروندان فراموش شده ی مغموم را قبل ازآنکه در زیر آسمان بی ستاره این شهر از فرط سردی و سرما،تن از گرمیجان تهی کنند چاره ای نیکو برایشان اندیشند.