داستان‌ این دستان/ حمایت از هنرمندان اولویت شهرداری تبریز

این دستان، داستان‌های زیبایی خلق می‌کنند. داستانی‌هایی که فرش می‌شوند بر زیر این قدم‌ها، نقش می‌شوند روی دیوار، لباس می‌شوند بر تن. اما نان نمی‌شوند.

هنرمندان صنایع دستی راهی را انتخاب کرده‌اند که مثل بازیگران، خواننده‌ها، کارگردانان یا … نه به شهرت می‌رسد نه ثروت؛ اما به زیبایی مطلقی می‌رسد که از روح هنرمند برمی‌خیزد و بر چشم و گوش و قلب انسان‌ها می‌نشیند.

۱۰ ژوئن یا ۲۰خردادماه که روز جهانی صنایع دستی نام گرفته، روزی برای همین هنرمندان است. همین هنرمندانی که تمام جسم و روح وعمرشان را برای خلق یک اثر به کار می‌گیرند اما از کمترین و کوچک‌ترین حقوق و مزایا بی‌بهره هستند.

وقتی می‌گویم صنایع دستی، از هنرهایی صحبت می‌کنیم که انسان‌ها برای انسان‌ها خلق کرده‌اند. نه ماشین‌ها برای انسان‌ها. در دنیای امروزی که از همه‌چیز فقط ظاهر و فرمش باقی مانده و می‌توان در عرض چندساعت هزاران هزار قالی و فرش تولید کرد؛ باید بیش‌تر قدر صنایع دستی را بدانیم.

یکی از خصوصیات صنایع دستی این است که این صنعت حاصل روح ملت‌ها و آئین فرهنگ ملی کشورهاست که به سادگی با رجوع به آمار صنایع دستی کشورها به روحیه مردم آن کشورها می‌توان پی‌برد.

اما در زبانی کمی علمی‌تر، صنایع دستی، به مجموعه‌ای از هنرها و صنایع اطلاق می‌شود که محصول آن‌ها به طور عمده با استفاده از مواد اولیه‌ بومی، به کمک دست و ابزار دستی ساخته می‌شود. در هر یک از فرآورده‌های این صنایع، ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگرسازنده، به نحوی تجلی می‌یابد و همین عامل، وجه تمایز اصلی این گونه محصول‌ها از مصنوعات مشابه ماشینی و کارخانه‌ای است.

نکته قابل توجه دیگر درباره صنایع دستی این است که علاوه بر اینکه محصولات صنایع دستی از یک کشور به کشوری دیگر متفاوت و متنوع هستند، هر شهر نیز برای خودش صنایع دستی خاص خودش را دارد.

از صنایع دستی تبریز می‌توان به سفال‌گری، سوزن‌دوزی، قالی‌بافی، قلم‌زنی روی مس، کفش‌دوزی، کنده‌ کاری، گلدوزی، گلیم‌بافی، معرق‌کاری، منبت‌کاری، نقاشی روی سرامیک، نقره ‌کاری و نگارگری اشاره کرد.

اما کفش‌دوزی و فرشبافی بین صنایع دستی تبریز طرفداران بیش‌تری دارند. فرشبافی در تبریز از قبل از دوران صفویه آغاز شد و یکی از قدیمی ترین و معروفترین مراکز بافت فرش های دستباف در دنیا به شمار می آمد. اوایل فرش ها در قالب طرح های روستایی با رجشمارهای ۲۴ بافته می شد که به مرور زمان با رشد و ترقی فرش و قالیبافی تا ۱۱۰ رج افزایش پیدا کرد و به هنر درباری مبدل گشت.

 مواد اولیه بکارگرفته شده در فرش تبریز معمولا از جنس پشم یا ابریشم بودند که فرش های بسیار با کیفیت و اعلا روانه بازار می کردند. تبریز دارای تنوعی بی نظیر از طرح ها و نقشه ها در زمان های گذشته بود.

ریز بافت ترین فرشهای ایران در تبریز بافته می شود. گره با قلاب و از نوع متقارن (ترکی) و پودگذاری بصورت دو پوده (مانند کلیه نواحی ترک زبان) است.

تنوع بسیار زیاد در رنگ، پرزهای کوتاه و پرداخت توسط افراد ماهر، استفاده از سایه روشن در طراحی فرش، رجشمار بالا و ریزبافت‌بودن، طراحی توسط مجرب‌ترین اساتید و با جهانی‌ترین استانداردها از جمله ویژگی‌های فرش تبریز است که باعث شده این شهر به عنوان پایتخت جهانی فرش دستبافت شناخته و ثبت شود.

اما در صنعت کفش، بیش از ۴۰هزار نفر به صورت مستقیم در تبریز در این حرفه و هنر مشغول‌اند. و به گفته رئیس اتحادیه کفش تبریز بیش از ۹۵درصد چرم کشور در تبریز تولید و توزیع می‌شود.

تبریز را با کیف و کفشش می‌شناسند. بیش‌تر ایرانی‌ها و حتی خارجی‌ها با صنایع چرم تبریز آشنا هستند. حتی اگر هم‌اکنون کفش تبریز پایتان نباشد، بی‌شک هرکدام‌مان در جاکفشی خانه، کفش‌هایی داریم که فقط بخاطر تبریزی بودنشان آن‌ها را خریده‌ایم، حال اصل یا بدل.

اما چرم‌بودن، ویژگی اصلی کفش تبریز نیست. کفش تبریز در اصل به‌خاطر دست‌دوز بودنش شناخته می‌شود. دستانی که پینه بسته و خسته‌اند اما همچنان کفش‌هایی می‌دوزند که قدم‌زدن در این جهان را زیباتر و قابل‌تحمل‌تر می‌سازد.

حال تبریز در حوزه صنایع دستی حرف‌های زیادی برای گفتن دارد؛ همانطور که هنرمندانش دردهای زیادی. هنرمندان می‌گویند اگر از سوی نهادهای دولتی و غیردولتی حمایت شوند می‌توانند با خیالی آسوده‌تر و با خلاقیت بیش‌تری هنرمندی کنند. علاوه‌بر این اگر از هنرمندان صنایع دستی حمایت نشود؛ نسل جوان هیچ علاقه‌ای برای ورود به این عرصه و تداوم مسیر هنرمندان کهن‌سال نشان نخواهند داد. همین موضوع صنایع دستی را در معرض انقراض قرار می‌دهد.

همین‌ها باعث شده است که در سال‌های اخیر، حمایت از هنرمندان به یکی از اولویت‌های شهرداری تبریز که در این حوزه مسئولیت قانونی ندارد تبدیل شود.

ایرج شهین‌باهر، شهردار تبریز از زمان آغاز به کار خود به‌صورت مداوم در نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی هنرمندان صنایع دستی حضور یافته و از حمایت شهرداری از هنرمندان سخن گفته است.

او معتقد است که تبریز همچون بسیاری از حوزه‌ها در صنایع دستی هم جزو سرآمدترین شهرهای ایران به حساب می‌آید و به همین دلیل باید از هنرمندان حمایت کرد.

شهین‌باهر خرید آثار هنرمندان صنایع دستی و استفاده از آن‌ها را در نقاط مختلف شهر از جمله ایستگاه‌های مترو، یکی از روش‌های حمایت از هنرمندان می‌داند.

اما حمایت شهرداری از هنرمندان، مستلزم همراهی شورای اسلامی شهر تبریز است. فریدون بابایی اقدم، عضو شورای شهر تبریز می‌گوید: تبریز مهد هنرهایی چون نقاشی، نگارگری، مینیاتور و بسیاری از هنری های دیگر به شمار می‌آید. بر این اساس شورای اسلامی شهر و شهرداری تبریز باید برنامه‌های مناسبی در راستای حفظ و ارتقا جایگاه این هنرهای اصیل و حمایت از هنرمندان پیش‌بینی کند.

آنطور که شهرام دبیری، رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر تبریز درباره بودجه سال ۹۸ شهرداری تبریز گفته بود، مسائل فرهنگی و هنری و حمایت از هنرمندان در سال ۹۸ پررنگ‌تر می‌شود.

او گفته بود: مباحث فرهنگی از چنان اهمیتی برخوردار هستند که باید بیش از اقدامات خدماتی و عمرانی، بودجه برای موضوع های فرهنگی و هنری اختصاص یابد.

دبیری با اشاره به مشکلات عدیده اقتصادی که گریبانگیر هنرمندان و اهالی فرهنگ است، گفته بود که در چنین شرایطی یکی از وظیفه‌های نهاد شهرداری و شورای شهر حمایت از هنرمندان بومی است.

البته وقتی بحث از حمایت از هنرمندان صنایع دستی می‌شود؛ نباید صرفا حمایت مالی را در نظر گرفت. ارج‌نهادن، احترام گذاشتن، توجه و بروز رفتارهای محبت‌آمیز در برخورد با هنرمندان، شاید برایشان ارجحیت بیش‌تری داشته باشد. امروز روز صنایع دستی، روز خوبی برای همه این‌هاست.